“Gece yarısı kalkıp hakkaniyetli hükümlerin için sana şükrederim.”
Zebur, 119:62
Kabala geleneğinin temel metinlerinin yer aldığı Zohar’ın “Gece Yarısı”[1] bölümünde Rabbi Abba, oğlu Rabbi Yakov ile kayınpederini ziyaret etmek için Taberiye’den yola çıkar. Kfar Tarsha’ya vardıklarında geceyi geçirmek için konaklarlar. Gece yarısı kalkıp Tevrat okumak isteyen Rabbi Abba, hancıya horozu olup olmadığını sorar. Hancının horoz yerine tam gece yarısı çalan bir su saati vardır.
Rabbi Abba, gece yarısında kalktığında, hancıyı iki oğluyla birlikte ayakta bulur. Hancı şöyle der: “Gece yarısı kalkıp doğru hükümlerin için sana şükrederim.” Burada, “gece yarısında” yerine “gece yarısı” dendiğinden, zaman belirtmekten ziyade Davud’un Tanrı’ya “Gece Yarısı” diye hitap ettiği, “Gece Yarısının” bir andan ziyade Tanrı’nın kendisi olarak anlaşılması gerektiği söylenir.
Tanrı’ya “Gece Yarısı” diye hitap etmek ne demektir? Tanrı’nın çoğu gelenekte aydınlıkla, ışıkla özdeşleştirildiğini, gölgelerin ve karanlığın karşısında konumlandırıldığını göz önüne aldığımızda tuhaf bir durumla karşı karşıyayız. Metinde aktarılan, kabul gören inanışa göre Tanrı, gece yarısında “maiyetiyle birlikte” Aden’e girerek “hakkaniyetli olanlarla” görüşür. Bunu duyan Rabbi Abba sevinerek “Şu anda Mevcudiyetle birlikte olduğumuz için sahiden talihliyiz,” der.[2] Buradaki Mevcudiyet, Tanrı’nın görünmez varlığı, “Mevcudiyetle birlikte” olmak da Varlığın varlıklara dolması, yoğunlaşması olarak yorumlanabilir. Bu yoğunlaşma elbette fiziken değil, anlam düzeyinde yaşanır: Tanrı’nın doğası itibarıyla halihazırda her an her yerde bulunması bir yana, “Mevcudiyetle birlikte olmak” Varlık ile varlıklar arasında dolaysız kurulan ilişkinin kendisini hissettirdiği bir ana karşılık gelir. Bunun açığa çıkışı da Söz’ün (Tanrı’nın Kelamının) yankılanışıdır. Bir anlamda, her an her yerde olan Tanrı, Söz’ünün yankılandığı anda ve yerde “Mevcut” olur.
Rabbi Abba, hancıya, Davud’un Tanrı’ya “Gece Yarısı” olarak hitap ettiğini nereden duyduğunu sorar. Büyükbabasından duyduğunu söyleyen hancı, Tevrat’tan bunu destekleyen birkaç alıntı yapar. Bunlardan biri, metinde “Gece yarısı vaki oldu ki…” diye aktarılan bir cümledir ki aslında Tanrı’nın Mısır’da ilk doğan çocukları öldürdüğü gece yarısına atıftır.[3] Buna göre gece yarısı, kat’i hüküm anını ifade eder.
Bunu adalet (Gevurah) olarak yorumlayan hancı, Davud’un kendi krallığının buna bağlı olduğunu bildiği için gece yarısı kalkarak Tanrı’ya şükrettiğini, Tanrı’ya bu yüzden “Gece Yarısı” olarak hitap ettiğini söyler. Rabbi Abba bu açıklamadan memnuniyetini ifade ederken hancının küçük oğlu “Ama neden ‘Gece Yarısı’ diyor?” diye sorarak araya girer. Rabbi Abba “Cennetteki Kral’ın gece yarısı kalktığı sabittir,” diyerek geleneksel yoruma atıfta bulunsa da küçüğün başka bir açıklaması vardır.
Rabbi Abba, “Konuş yavrum, senin ağzından Kandil’in [Tanrı’nın ışığının] sesi konuşacak,” diyerek çocuğa söz verir. Çocuk:
Şöyle duydum. Sahiden gece kat’i hükmün, ayırt etmeden her yere ulaşan hükmün zamanıdır. Fakat gece yarısı her iki taraftan, hem hükümden hem de merhametten pay alır; gecenin ilk yarısı sadece hüküm zamanıyken ikinci yarısı merhamet tarafından aydınlanır. Davud işte bu yüzden “Gece Yarısı” demiştir.
Çocuğun “şöyle duydum” diyerek söze başlaması, kanımca başkalarından duyduklarını değil, “Mevcudiyetin” Söz’ünün ilhamıyla konuştuğunu ima ediyor. Rabbi Abba’nın ifadesiyle, çocuğun ağzından “Kandil” konuşuyor. Son olarak, hancının küçük oğlunun sözleriyle “Gece yarısı vaki oldu ki…” alıntısının ilk doğanların öldürülmesi hükmüyle ilgili kısmının gizlenmesi arasında da bir bağlantı kurulabilir. Kat’i hüküm ilk doğanların yazgısı olurken merhamet, bağışlanan küçüklerin ağzından dile geliyor. İşte bu noktada, “Gece Yarısı,” Kabala’nın Hayat Ağacında karşı karşıya duran Gevurah ile Chesed’in, Güç ile Merhametin dengesini ifade eden bir “an” olarak yankılanıyor.
[1] Zohar, ed. Gershom Scholem, “Midnight”, Schocken Books: New York (1977). s. 29-31. [2] A.g.e., 30. [3] Mısır’dan Çıkış, 12:29
Comentarios