DAHİYANE ESERLER[1]
Çeviren: Reha Kuldaşlı
Dâhiler, sanıldığından çok daha fazladır. Aslında deha dediğimiz şeyin eserini tam olarak takdir etmek, eserin üretildiği dehanın tamamına sahip olmak demektir. Ancak takdir eden kişi, bu eseri yahut bir benzerini yeniden üretmede tamamen yetersiz olabilir ve bunun nedeni sadece yapıcı beceri diye adlandırabileceğimiz şeye sahip olmamasıdır: Bu, “deha” derken anladığımızdan epey farklı bir meseledir. Şüphesiz bu beceri, büyük ölçüde analiz yetisine dayanır ve sanatçının oluşturmak istediği etkinin tüm mekanizmasını görmesini, böylece bu mekanizmayı istediği şekilde işletip düzenlemesini sağlar; ancak pek çoğu kati surette ahlaki olan özelliklere de dayanır: Örneğin, sabra, odaklanma becerisine, dikkatini tek bir amaç üzerinde toplama gücüne, bağımsızlığa ve kanaat olmaktan öteye gitmeyen tüm kanaatleri küçümsemeye ve özellikle enerjiye ya da gayrete. Bu sonuncusu öyle önemlidir ki bugüne kadar “dahiyane” payesini vermeye alıştığımız herhangi bir şeyin o olmaksızın yapıldığından kuşku duymakta haklı olabiliriz; söylediğim gibi, pek çok dâhi olsa da “dahiyane eserlerin” az olmasının başlıca nedeni, bu nitelik [gayret] ile dehanın neredeyse uyumsuz olmasıdır. Gözlem keskinliğinde bizden üstün olmakla birlikte gözlenen olgulardan çıkarım yapma konusunda aşağı kalan Romalılar, görünüşe göre gayret ile “dahiyane eser” arasındaki zorunlu bağlantının öyle farkındalardı ki çok fazla gayreti deha sanma hatasına düştüler. Bir Romalı, bir epik şiir vb. için industriâ mirabili ya da incredibili industriâ ile yazıldığını söylediğinde sunabileceği en yüksek iltifatı sunuyordu.[2]
[1] Godey’s Lady’s Book, Ağustos 1845 [2] Müthiş özen veya muazzam gayret.
Kapak resminin kaynağı için tıklayın.
Comentarios